پیش از تاریخ:
انسان تنها موجود با شعوری است که قادر است و می تواند به مطالعه در احوال خود بپردازد و در پی شناخت فرهنگ و مراحل آغازین زندگی خویش برآید. هزاران سال پیش در عصر نوسنگی، زمانی که انسان توانست از ابزارهای سنگی استفاده کند و با فن سبدبافی آشنایی یابد، احتمالاً با اندود کردن بدنه خارجی سبدها و قرارگرفتن آن‌ها در کنار آتش به طور اتفاقی به شناخت ظروف گلی و مزایای آن دست یافت. دسترسی به چنین وسیله ای، تحولی چشمگیر در امر جمع‌آوری و نگهداری غذا پدید آورد و انسان در نقاط مختلف جهان با اختلاف زمانی چشمگیر، به این مرحله از تحول و خلاقیت قدم گذارد، طبق مطالعات انجام شده آغاز کشاورزی و یکجانشینی در ایران به هزاره های ششم و هفتم قبل از میلاد بر می گردد.
دوران پارینه‌سنگی ایران به سه دوره پارینه سنگی آغازین، میانی، پایانی و یک دوره کوتاه بنام فرا‌پارینه سنگی تقسیم می‌شود. فرهنگ‌های مرتبط با پارینه‌سنگی قدیم ایران شامل فرهنگ ساطور ابزار الدوان و فرهنگ تبر دستی آشوری هستند. کهن‌ترین شواهد این دوره که مربوط به فرهنگ الدوان است در اطراف رودخانه کشف رود در شرق مشهد یافت شده است. این شواهد شامل تعدادی ابزار سنگی ساخته شده از کوارتز است که شامل تراشه و ساطور ابزار هستند. نخستین پژوهشگری که به قصد یافتن مکان‌های پارینه‌سنگی در خراسان به بررسی پرداخت، کارلتن کوون، انسان‌شناسی از دانشگاه پنسلوانیای آمریکا بود.
اشیاء پیش از تاریخ موزه بزرگ خراسان شامل سفال، پیکرک، ابزار سنگی، می شود که هم اکنون در مخزن موزه نگهداری می شود.